همه ما تا چند سال قبل كتاب را مجموعه‌اي از صفحات كاغذي مي‌دانستيم كه يا در كتابفروشي‌ها به فروش مي‌رسيد يا در كتابخانه‌ها نگهداري مي‌شد. اواخر قرن بيستم همزمان با فناوري‌هاي جديد، دنياي ديجيتال درهاي خود را به روي كتابخوان‌ها نيز گشود. كتاب الكترونيك (E-Book) و در پي آن خواننده‌هاي كتاب الكترونيك (E-Book Readers) سهم حوزه كتاب از فناوري نوين ديجيتال بودند.

بي‌جهت نيست كه اين روزها كتاب‌هاي الكترونيك چند كيلوبايتي به جاي كتاب‌هاي چاپي چند كيلوگرمي به بزرگ‌ترين دغدغه فكري ناشران سراسر دنيا تبديل شده و آنها را نسبت به آينده كتاب‌هاي چاپي نگران كرده است، چرا كه با ظهور كتاب الكترونيك و جذب كتابخوان‌ها به خود، فروش كتاب چاپي در سال 2008 در مقايسه با سال 2007 به ميزان 2 درصد كاهش داشته است. گزارشي كه پيش‌‌رو داريد به مزايا و معايب كتاب‌هاي الكترونيك و آينده كتاب‌هاي چاپي مي‌پردازد.

E-Book مخفف كتاب الكترونيك يا همان Electronic Book است كه محتويات كتاب را در قالب الكترونيك فراهم مي‌آورد. البته كتاب‌هاي الكترونيك صرفا نسخه‌هاي الكترونيك مطالب مكتوب نيست، بلكه علاوه بر متن مي‌تواند تصوير، فيلم،‌ نمودار و انيميشن را نيز شامل شود. اين نسخه‌ها داده‌هاي كدگذاري شده‌اي هستند كه به شكل ديجيتال و با فرمت‌هايي چون HTML, xml, pdf و RTL تهيه مي‌شوند و نيازمند نرم‌افزارهايي هستند تا فرمت آنها را تشخيص دهند و قابل خواندن شوند. به عنوان مثال Acrobat Reader و IE از جمله اين نرم‌افزارها هستند.

اوايل گروه خاصي از مردم E-Book مي‌خواندند كه بيشتر در زمينه‌هاي تخصصي و فني بود، اما رفته رفته گستره اين كتاب‌ها بيشتر شد و امروزه در بسياري از رشته‌ها نسخه‌هاي الكترونيك اين كتاب‌ها موجود است. كتاب‌هاي الكترونيك به وسيله رايانه‌هاي شخصي، تلفن‌هاي همراه هوشمند يا سخت‌افزارهايي موسوم بهE-Book Readers خوانده مي‌شوند.

مزاياي كتاب‌هاي الكترونيك

از آنجا كه مردم مدت زمان بيشتري پاي صفحه‌هاي كامپيوتري هستند، بيشتر به خواندن كتاب الكترونيك تمايل دارند، تا اين‌كه كتاب‌‌هاي چاپي را كه شايد تاريخ آنها نيز گذشته باشد، بخوانند. هر چند هرگز لذتي كه از خواندن كتاب‌هاي چاپي حاصل مي‌شود، نمي‌توان در خواندن كتاب‌هاي الكترونيك يافت، اما دسترسي سريع به نسخه‌‌هاي كتاب مرجع، انواع لغت‌نامه‌ها و متن‌هاي تخصصي در كنار حجم، وزن و قيمت پايين اين كتاب‌ها در مقايسه با كتاب‌هاي چاپي از جمله عواملي است كه افراد را به سمت اين نوع كتابخواني سوق داده است. اين كتاب‌ها باعث مي‌شود در وقت افراد صرفه‌جويي شود. به جاي ساعت‌ها گشتزني در بازار كتاب و يافتن كتاب مورد نظر، شما مي‌توانيد تنها با فشردن يك كليد و در عرض كمتر از يك ثانيه همان كتاب را با قيمتي پايين‌تر پيدا كنيد.

كتاب‌هاي الكترونيك سريع‌تر از كتاب‌هاي چاپي آماده مي‌شوند و اگر اشكالي داشته باشند، بسرعت با اضافه كردن اطلاعات، اين اشكالات برطرف و به روز مي‌شوند.

شما مي‌‌توانيد كتابخانه شخصي خود را در قالب يك دي‌وي‌دي حمل كنيد و در حالي كه مشغول انجام كارهاي خود هستيد، به نسخه‌هاي صوتي كتاب الكترونيك گوش دهيد.

افرادي كه ناتواني جسمي دارند و به همين دليل قادر به خواندن نوشته‌ها و كتاب‌هاي چاپي نيستند، از جمله نابينايان مي‌توانند با استفاده از تركيب‌كننده‌هاي گفتاري، نمايشگرهاي بريل يا نرم‌افزارهاي تبديل متن به سخن، كتاب بخوانند يا به كتاب‌هاي صوتي گوش دهند.

كتاب‌هاي الكترونيك قابليت علامت‌گذاري دارند و با نشانه‌گذاري مي‌توانيد به همان صفحه‌اي كه رها كرده‌ايد باز گرديد، نكته‌اي را هاي‌لايت يا هاي‌لايتي را پاك كنيد. از ديگر محاسن كتاب‌هاي الكترونيك در مقايسه با كتاب‌هاي چاپي اين است كه شما ديگر مجبور نيستيد لغت‌نامه‌اي در كنار كتاب خود براي پيدا كردن لغات مورد نظرتان حمل كنيد. بعضيE-BOOK ها درون خود فرهنگ لغاتي دارند كه تنها با يك كليك روي لغت مورد نظرتان مي‌توانيد بسرعت آن را بيابيد. قابل جستجو بودن در كتاب‌‌‌هاي الكترونيكي و اعمال تغييرات در رنگ، حاشيه، اندازه و فونت متون، مطابق سليقه هر شخص از ديگر مزيت‌هاي اين نوع كتاب است؛ به طوري كه كاربر پس از انجام تغييرات مي‌تواند از نسخه كتاب الكترونيك مورد علاقه خود پرينت بگيرد.

با رشد فناوري قابليت‌هاي ديگري نيز به اين كتاب‌ها افزوده مي‌شود و بتازگي كتاب‌هايي نامرئي عرضه شده‌اند كه اين كتاب‌ها قابليت ذخيره‌سازي در ابعاد ميكروسكوپي و غيرقابل مشاهده روي رسانه‌هاي ديجيتالي دارند.

استفاده از كتاب‌‌هاي الكترونيك تا حد زيادي در مواد اوليه كتاب مثل كاغذ و جوهر، صرفه‌جويي مي‌كند و از اين نظر نيز كتاب الكترونيك نقش مثبتي در طبيعت دارد. بتازگي جنبشي به نام گوتنبرگ با هدف تبديل كتاب‌هاي عادي به كتاب‌هاي الكترونيك شكل گرفته است. اين جنبش و بسياري از كتابخانه‌هاي عمومي آنلاين، اجازه خواندن كتاب‌ها را به صورت رايگان مي‌دهند.

موتور جستجوي گوگل كه اخيرا حق كپي رايت كتاب‌هاي ادبي و گسترش كتابخانه‌هاي ديجيتالي را به نام شركت خود ثبت كرده است، تاكنون بيش از 7 ميليون كتاب را اسكن و ديجيتالي كرده كه اغلب به زبان‌هاي انگليسي، آلماني و فرانسوي است.

معايب كتاب‌هاي الكترونيك

در مقابل اين مزايا، معايبي هم وجود دارد. براي خواندن اين كتاب‌ها حتما بايد از رسانه‌هاي الكترونيك و نرم‌افزار استفاده كرد، هر چند جابه‌جايي كتاب‌هاي الكترونيك از كتاب‌هاي چاپي ساده‌تر است، اما معمولا جابه‌جايي يك كتاب راحت‌تر از جابه‌جايي انواع دستگاه‌هايE- Book Reader است كه نسخه‌هاي كتاب الكترونيكي را در آن قرار مي‌دهند و مي‌خوانند. كيفيت صفحات در رسانه‌هايE - Book Reader از كاغذ معمولي پايين‌تر است و هنگامي كه چشم مدتي طولاني به آن خيره بماند، اذيت مي‌شود. بسياري از كتاب‌هاي الكترونيك درE-Book Reader ها قابل خواندن نيستند، چراكه برخي از آنها از بعضي فرمت‌ها پشتيباني نمي‌كنند.

آينده كتاب‌هاي چاپي

با اين كه استفاده از كتاب‌هاي الكترونيك زياد شده، اما هنوز آينده كتاب‌هاي چاپي روشن است و بسياري از خوانندگان به همين شيوه مطالعه مي‌كنند.

سايت Springer كه ارائه‌كننده كتاب‌هاي الكترونيك در زمينه‌هاي مختلف است، طي آماري كه سال 2008 از 882 نفر گرفت، اعلام كرد، بيشترين ميزان استفاده از كتاب‌هاي الكترونيك براي مطالعه و تحقيق بوده است به طوري كه78 درصد مردم از كتاب‌هاي الكترونيك براي تحقيق، 56 درصد براي مطالعه، 10 درصد براي آموزش و 10 درصد نيز براي اوقات فراغت خود استفاده مي‌كنند.

آيا تاكنون كتاب الكترونيك خوانده‌ايد؟ اين سوالي بود كه همين سايت از 472 نفر پرسيد و 73 درصد پاسخ مثبت و 27 درصد پاسخ منفي دادند. ميزان علاقه‌مندي به استفاده از كتاب الكترونيك و مفيد، در نموداري نشان داده شده كه از اهالي هلند، آلمان، تركمنستان و سوئيس هستند. اين سايت با تحقيق روي 524 كاربر خود درباره آينده كتاب‌هاي الكترونيك در 5 سال آينده، مي‌نويسد: 53 درصد مردم ترجيح مي‌دهند كتاب‌هاي چاپي و در برخي موارد كتاب الكترونيك، 35 درصد تنها كتاب چاپي و 7 درصد كتاب الكترونيك بخوانند و 5 درصد ديگر نظر خاصي راجع به خواندن كتاب الكترونيك يا كتاب چاپي ندارند.نويسنده:سارا زاهديان